Historija Bošnjaka na prostoru Crne Gore

Bošnjaci u Crnoj Gori predstavljaju značajnu nacionalnu manjinu sa bogatom prošlošću i složenim političkim razvojem koji oblikuju njihov današnji identitet i položaj u društvu. Prema popisu stanovništva iz 2023. godine, Bošnjaci čine oko 9,45% stanovnika Crne Gore, odnosno blizu 59.000 ljudi. Veća koncentracija Bošnjaka živi u sjeveroistočnim opštinama poput Rožaja, Plava, Petnjice i Gusinja, gdje predstavljaju većinsku ili značajnu zajednicu. Osim Bošnjaka, u Crnoj Gori postoje i etnički Muslimani koji prema popisu čine 3,31% stanovništva, dok se manji broj stanovnika izjašnjava kao Bosanci ili na druge varijante nacionalnog identiteta povezane sa muslimanskom tradicijom.

Politički život Bošnjaka u Crnoj Gori od razdoblja raspada SFRJ do danas bio je obilježen dubokim podjelama i izazovima. Početkom 1990-ih, odluka sa Prvog bošnjačkog sabora u Sarajevu o preimenovanju dotadašnjih jugoslovenskih Muslimana u Bošnjake naišla je na različite reakcije unutar bošnjačke zajednice u Crnoj Gori, što je dovelo do oštrih podjela i političke krize. Dio članova tadašnje Stranke demokratske akcije Crne Gore (SDA CG) podržavao je promjenu i identifikaciju kao Bošnjaci, dok je drugi dio nastavio da se izjašnjava kao Muslimani, što je znatno umanjilo političku snagu ove zajednice u to vrijeme.

Sredinom 1990-ih vlasti su kažnjavale bošnjačke lidere optužbama za antidržavnu djelatnost, što je dodatno pogoršalo političku apatiju među Bošnjacima. Međutim, kasnije je došlo do političke obnove i stvaranja više stranaka, koje su međutim često bile razjedinjene i u sukobima oko saradnje s crnogorskim vlastima i političkim pravcem zajednice. Ove podjele i neslaganja uticale su na loše izborne rezultate i manjak zastupljenosti Bošnjaka na republičkom i saveznom nivou.

Da bi se prevazišle unutrašnje tenzije, 2001. godine osnovana je Bošnjačko-muslimanska demokratska koalicija (BMDK), okupljajući glavne političke stranke Bošnjaka. Ipak, zbog različitih strateških pristupa, koalicija se ubrzo fragmentirala, što je dodatno otežalo zajednički nastup na izborima.

Važan trenutak bio je period referenduma o nezavisnosti Crne Gore 2006. godine, kada je crnogorski režim nastojao da pridobije podršku Bošnjaka za ideju državne nezavisnosti. U tom kontekstu, skapljen je Podgorički sporazum između Bošnjačke stranke i vladajuće Demokratske partije socijalista, čime su Bošnjaci pozvani da glasaju za nezavisnost u zamjenu za obećanje priznanja statusa konstitutivnog naroda. Iako je veliki broj Bošnjaka podržao nezavisnost, kasnija ustavna rješenja nisu im pružila traženi status, što je izazvalo nezadovoljstvo i osjećaj marginalizacije.

Danas Bošnjaci u Crnoj Gori nastoje da očuvaju svoj identitet kroz kulturu, jezik i tradiciju, ali i kroz političku borbu za jednakopravnost i priznanje svojih prava. Njihova zajednica je važan faktor multietničkog skladnog suživota u Crnoj Gori, a istovremeno ostaju kulturno i emocionalno vezani za šire bošnjačke prostore u regiji poput Bosne i Sandžaka.

Ukratko, Bošnjaci su narod bogate istorije i znatnog demografskog, kulturnog i političkog značaja u Crnoj Gori, koji iako izazvani složenim političkim okolnostima, istrajno rade na očuvanju svog kulturnog i nacionalnog identiteta.